26 yaşlı Yolçu Süleymanov Yormuğanlı icmasının Keşəli kəndində yaşayır və diş həkimi işləyir. Bundan başqa, atası ilə birgə yun biznesi ilə də məşğul olur.
Yunu Yormuğanlıda yerli sakinlərdən 0.50-1.00 lariyə alırlar, sonra yudurdurlar və Gürcüstanda, müxtəlif bazarlarda satırlar. Onların dediyinə görə, yunun qiyməti 2 laridən 5 lariyədək dəyişir. Deyir ki, yaz yunu daha qiymətlidir. Məhsulu bəzən Bakı və Türkiyəyə də aparırlar, Bir az keyfiyyətli yun satırlar və müvafiq olaraq qiymətlər də fərqli olur. “Burada 5 laridirsə, xaricdə 10 lariyə satırıq. Bəzən ayda 4 yük maşını yun aparırıq. Gömrükdə yalnız ona fikir verirlər ki, sıxılmış vəziyyətdə olsun.”
Yolçu Süleymanov bilir ki, gürcü yununun Avropa İttifaqı bazarlarına çıxarılma perspektivləri var. Lakin o bilmir ki, bunun üçün yun hansı tələblərə cavab verməlidir. Deyir ki, standartlarla tanış olması halında özü də istəyər ki, bütün tövsiyələrin nəzərə alındığı müəssisə yaratsın.
Keşəlidə yaşayan 64 yaşlı Mədəd Cəlilov çobandır. Özünün dediyinə görə, sənəti əcdadlarından irs olaraq alıb və “qoyunlar arasında olmaq” sahəsində çoxillik təcrübə toplayıb. 300 baş qoyunu var ki, bunları da ildə iki dəfə - apreldə və sentyabrda qırxır. Dağda ev kirayələyir və ora ailəsi ilə birlikdə gedir. Digər yerli sakinlər kimi o, da yunun satılması problemləri haqqında danışır. “Kəndə Türk sahibkar gəlir və 25 tetriyə alır, bizə isə yalnız əziyyət qalır. Ona satmasaq da sonra hara aparaq, müştəri haradadır?! Elə olub ki sata bilməmişəm, dağda yığılıb qalıb. Dağdan bura daşıyanda da ola bilsin ki heç benzin pulunu da ödəməsin. Bilirəm ki, Avstraliyada yun çox bahadır, amma ora necə aparasan?”
Milli Ərzaq Agentliyinin baş baytarı MixeilSoxadzenin bildirdiyinə görə, Avropaya yun aparmaq istəyən müəssisələrdə Avropa İttifaqının müəyyən tələbləri var.
“Avropa İttifaqı ölkələrinə yun aparmaq üçün iki müəssisəyə icazə verilib. Bunlardan biri Marneulidədir, digəri isə Araqvispiridə. Avropa İttifaqının həm müəssisənin təşkili, həm də məhsulun daşınması ilə bağlı müəyyən tələbləri var. Müəssisə rəhbərliklərinə bu prosedurları izah etdik və öhdəliklər müəyyən etdik. Gürcü yunu bu iki müəssisə vasitəsilə sabah da Avropa bazarına çıxa bilər. Avropa İttifaqının tənzimləməsinə görə, müəssisəyə quşların keçməsinin qarşısı alınmalıdır, divarları müntəzəm olaraq yuyulmalıdır, dezinfeksiya işləri aparılmalıdır və s. Daşınmaya gəlincə isə yun sağlam heyvandan alınmalı, kifayət qədər yaxşı qablaşdırılmalıdır. Müəssisənin Avropanın istənilən ölkəsində Məhsulu qəbul etməyə hazır olan tərəfdaşı olmalıdır. İdxalatçı ölkə gömrüyünü yükün sərhədi keçəcəyi barədə 24 saat əvvəldən xəbərdar etməlidir. Məhsul sərhədi keçən kimi sənaye emalı üçün hazır olur. Burada qablaşdırılmış yun yalnız müəssisədə açılmalıdır.”
MixeilSoxadzenin bildirdiyinə görə, Avropa İttifaqı tələblərin yerinə yetirilməsini ciddi şəkildə tələb edir. Hər hansı bir şəxs Avropa İttifaqı bazarlarına yun çıxarmaq üçün müəssisə yaratmalı və tələbləri yerinə yetirməlidir. Həmin müəssisəyə dövlət nəzarət edir. Maraqlanan şəxslər Milli Ərzaq Agentliyində məsləhət ala bilərlər. “Dövlət müəssisənin Avropa İttifaqının tələblərinə uyğunluğuna və onun tərəfindən çatdırılan məhsulun zərərsizliyinə təminat verir. Onu da qeyd etmək istəyirəm ki, ümumiyyətlə, gürcü yunu yüksək keyfiyyətli deyil, coddur və daha çox xalça hazırlanmasında istifadə edilir.”
Baş baytarın bildirdiyinə görə, heyvanın sağlam olması üçün dövlət bir sıra tədbirlər həyata keçirir. “Bütün Gürcüstanda fərdi baytarlarla razılaşmışıq. İqtisadiyyata böyük siyan vuran və keçici xəstəliklərin qarşısının alınması tədbirləri görülür. Hal-hazırda kiçikbuynuzlu heyvanlarda vəba əleyhinə peyvənd aparılır, iki-üç həftədən sonra isə dabaq xəstəliyinə qarşı peyvənd aparılacaq. Vərəmə qarşı müəyyən nəzarətlər həyata keçiririk, kırım-konqo hərarətinə qarşı tədbirlər görürük. Bütün bunları dövlət oulsuz həyata keçirir. Fermerlər rahat olmalıdır ki, onların heyvanları sağlamdır. Elə xəstəliklər də var ki özləri nəzarət etməlidirlər. Lakin çox vaxt bunu etmək istəmirlər ki, bu da çox pis haldır”, – o, dedi.
2014-cü ildə Çobanlar Assosiasiyasının təşəbbüsü ilə Avstraliyadan Gürcüstana yununtəsnifləndirilməsi üzrə mütəxəssislər gəldi. Yunla əlaqədar standartlarla həmin təşkilatların nümayəndələrini tanış etdilər, onlar isə tövsiyələri fermerlərlə paylaşdılar. “Onlar bizə hansı standartların mövcud olduğu, yunun necə təsnifləndirildiyi və s. ilə tanış etdilər. Bu il yenə gəlməlidirlər. Yunun keyfiyyətli olması üçün qoyunun iki dəfə deyil, bir dəfə qırxılması barədə tövsiyələr aldıq. Əgər düzgün qırxılarsa, dörd cür müxtəlif növlü yunun alınması da mümkündür. Bütün bunlar üçün bilik lazımdır. Tövsiyələrin ciddi xarakter alması üçün onların yerinə yetirilməsi vacibdir. Məhz həyata keçirmək sahəsində problemlərimiz var. Bu fermerlər və yunu təhvil verən şəxslər tərəfindən həll edilməlidir. Təhvil alan fermerdən yunun keyfiyyətini artırmasını tələb etməlidir. O, tələb etmədikcə fermer bunu yerinə yetirməyə başlamayacaq.” – Çobanlar Assosiasiyasının nümayəndəsi BekaQonaşvili qeyd etdi.
Milli Statistika Xidmətinin məlumatına görə, son illər yun idxalı nəticəsində gəlir azalıb. Son üç il ərzində yun ixracından gələn gəlir cəmi 403 800 lari təşkil edib.
Yun ixracından gələn gəlir
2013-cü il – 149.2 min ABŞ dolları
2014-cü il – 129.5 min ABŞ dolları
2015-ci il – 125.1 min ABŞ dolları
Bu ilin yanvar ayında isə yun ixracından gələn gəlir 49 min ABŞ dolları təşkil edib.
მასალის გამოყენების პირობები